Αεικίνητος νους, αεικίνητο σώμα: Άθληση και ΔΕΠ-Υ
Η ομιλία του προπονητή Κωνσταντίνου Αθανασίου του Αθλητικού Συλλόγου Κινέζικων Παραδοσιακών Πολεμικων Τεχνών Αχαρνών ξεκίνησε με την παρουσίαση ενός μικρού αθλητή 9 ετών. Ο προπονητής εξήγησε ότι η μητέρα του τον έφερε στο σύλλογο όταν ήταν τεσσεράμιση χρονών και η πρώτη εντύπωση ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που έχει κάποιος βλέποντάς τον τώρα. Ο αθλητής ήταν επίσης υπερκινητικός, δεν διαχειριζόταν τα συναισθήματά του, όπως την απογοήτευση όταν δεν κατάφερνε να ολοκληρώσει μια άσκηση και παραιτούνταν εύκολα. Δηλαδή, ήταν η εικόνα ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ.
Οι παρόντες στην ομιλία είδαν μια επίδειξη από έναν συγκροτημένο μικρό αθλητή, που παρουσίασε μια φόρμα αυξημένης δυσκολίας, με κινήσεις προς όλες τις κατευθύνσεις, την οποία παρουσιάζει σε αγώνες και την οποία δυσκολεύονται να μάθουν και να εκτελέσουν πολλοί ενήλικοι αθλητές. Θα ήταν εντυπωσιακό από οποιονδήποτε αθλητή, πόσο μάλλον από έναν αθλητή με ΔΕΠ-Υ.
Και ο κύριος Αθανασίου συνέχισε: “Σας το επισημαίνω αυτό γιατί θα ήθελα να σκεφτείτε πόσο απίθανο θα φαινόταν ένα παιδί με την εικόνα που σας παρουσίασα πριν, να φτάσει ως εδώ, να είναι ένας καλός αθλητής που παίρνει μέρος σε αγώνες, να μαθαίνει συνεχώς καινούργια πράγματα, να θέτει στόχους και να τους πετυχαίνει.
Ε, λοιπόν, δεν είναι καθόλου απίθανο, ούτε αδύνατο. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δεν είναι άρρωστα ούτε ανίκανα. Μπορούν να καταφέρουν τα πάντα. Και το πιστεύω αυτό γιατί είμαι κι’ εγώ, κατά βάθος, ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ στο οποίο είπαν κάποτε ότι δεν θα καταφέρει τίποτα στη ζωή του. Βέβαια, όταν ήμουν εγώ μικρός, τα παιδιά όπως εμένα τα αποκαλούσαν “σπαστικά, τεμπέληδες, ανίκανα” κι ένα σωρό άλλα. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει γιατί δεν μάθαινα όπως τα άλλα παιδιά, γιατί δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ή γιατί είχα τόση πολλή ενέργεια, πόσω μάλλον να με βοηθήσει σε αυτά μου τα προβλήματα. Για πολύ καιρό πίστευα ότι όντως δεν θα κατάφερνα τίποτα μεγαλώνοντας, και ο μόνος τρόπος έκφρασης που βρήκα ήταν ο αθλητισμός. Ευτυχώς, ο αθλητισμός με δίδαξε πολλά πράγματα και το κουνγκ φου ακόμα περισσότερα. Με έβαλε σε ένα πλαίσιο, μου δίδαξε σεβασμό, υπομονή και επιμονή. Μεγαλώνοντας λίγο ακόμα, συνειδητοποίησα ότι τα όριά μου ήταν αυτά που μου είχαν επιβάλλει οι άλλοι γύρω μου. Ο πήχης ήταν πολύ χαμηλός επειδή αυτό περίμεναν οι άλλοι από εμένα. Είχα χαμηλή αυτοεκτίμηση επειδή είχα καταλήξει να πιστεύω ότι δεν μπορούσα να καταφέρω τίποτα. Φτάνοντας σε αυτή τη συνειδητοποίηση, προσπάθησα να βάλω πιο ψηλά τον προσωπικό μου πήχυ και όταν έφτασα να τον ξεπεράσω είδα ότι τελικά ο πήχυς που μετράει είναι αυτός που εμείς βάζουμε στον εαυτό μας. Μη δέχεστε να τοποθετούν οι άλλοι τον πήχυ σας όπου θέλουν αυτοί. Είμαστε όλοι ικανοί να φτάσουμε εκεί που θέλουμε εμείς.
Η ομιλία μου όμως δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει εμένα, αλλά να δείξει ότι ένα αεικίνητο μυαλό μέσα σε ένα αεικίνητο σώμα έχει πολλές δυνατότητες, και η ΔΕΠ-Υ μπορεί να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη όσον αφορά τα παιδιά μας και τον αθλητισμό. Είναι πράγματι μεγάλο προνόμιο να μη σταματάς να κινείσαι. Καθόλου χρήσιμο μέσα στο σπίτι ή το σχολείο, αλλά πολύ χρήσιμο σε ένα γήπεδο, σε ένα στάδιο, σε μια πισίνα. Σας υπενθυμίζω ότι ο Μάικλ Φελπς, με 18 χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια, έχει ΔΕΠ-Υ. Καθόλου άχρηστη πληροφορία.
Κατ’ αρχάς, να είμαστε παρατηρητικοί αλλά και δεκτικοί στο ενδεχόμενο το παιδί μας να έχει όντως ΔΕΠ-Υ. Το να ακούμε την πληροφορία δεν είναι αρκετό: θα πρέπει επίσης και να τη μοιραζόμαστε με όλους όσοι έρχονται σε επαφή με το παιδί μας, όπως εκπαιδευτικοί και προπονητές. Κερδίζουμε πολύτιμο χρόνο στην αντιμετώπιση της διαταραχής, καθώς, κάποια στιγμή, αυτή θα γίνει αντιληπτή. Σε αυτή την περίπτωση, δεν χωρά ντροπή. Κάτι που μας χαρακτηρίζει ως λαό, το “τι θα πει ο γείτονας”, ίσως είναι το μεγαλύτερο λάθος που κάνουμε, γιατί, όσο πιο νωρίς και όσοι πιο πολλοί εμπλακούμε στη διαχείριση της ΔΕΠ-Υ, τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα για το ίδιο το παιδί.
Θα ήθελα λοιπόν, να εστιάσω στις απαιτήσεις που έχουμε από τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ. Όπως ανέφερα, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δεν έχουν την ίδια ικανότητα ελέγχου της κινητικής τους δραστηριότητας όπως τα υπόλοιπα παιδιά. Παρουσιάζουν δυσκολίες στη διαχείριση της συναισθηματικής απογοήτευσης που προκαλεί η ματαίωση των προσπαθειών τους, κι έτσι οδηγούνται στην παραίτηση. Νους και σώμα: αυτός ο συνδυασμός δε λειτουργεί στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ όπως αναμένουμε εμείς. Να ένα πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε: να δεχτούμε, να υποστηρίξουμε και να ενθαρρύνουμε τα παιδιά στις προσπάθειές τους, γιατί όντως προσπαθούν πιο πολύ και πιο σκληρά από τους συνομήλικούς τους. Να τα υποστηρίξουμε όλοι μας: γονείς, ειδικοί, δάσκαλοι, προπονητές.
Έχουμε πολλές απαιτήσεις από τα παιδιά μας, στο σχολείο, στις ξένες γλώσσες, στη μουσική, τα αθλήματα, τη συμπεριφορά εντός και εκτός σπιτιού. Και οι απαιτήσεις αυτές δεν είναι οι ίδιες που είχαν οι γονείς μας από εμάς όταν μεγαλώναμε τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Μην ξεχνάμε ότι όσο αυξάνονται οι κοινωνικές προσδοκίες και απαιτήσεις, τόσο αυξάνεται και ο αριθμός των παιδιών που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αυτές.
Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς των παιδιών τους σε κάθε ηλικία και να προσαρμόζουν τις απαιτήσεις αλλά και τις προσδοκίες που έχουν από αυτά. Και μπορώ να σας πω σε αυτό το σημείο ότι πολλοί γονείς έρχονται να μας γνωρίσουν στον αθλητικό σύλλογο και μας ζητάνε πράγματα που δεν είναι εφικτά. Κάποιες απαιτήσεις φαντάζουν παράλογες λόγω της άγνοιας που είναι λογικό να υπάρχει για ένα άθλημα όπως το κουνγκ φου που δεν είναι ευρέως γνωστό όπως το ποδόσφαιρο ή το μπάσκετ, αλλά κάποιες άλλες οφείλονται και στην μη ρεαλιστική αντίληψη των γονέων για τις ικανότητες ή τις δυνατότητες των παιδιών τους σύμφωνα με την ηλικία τους. Για παράδειγμα, ζητούν να μάθει το παιδί τους αυτοάμυνα ενώ δεν έχει γυμναστεί ποτέ ξανά στη ζωή του. Και να ανέβει λίγο η αυτοεκτίμησή του. Και είναι μόνο τεσσάρων χρονών. Χχμμμ…
Το παιδί θα μάθει κάποια στιγμή αυτοάμυνα, αφού πρώτα όμως μάθει να συντονίζει για παράδειγμα, το μάτι με το χεράκι του, ή το μάτι με το ποδαράκι του, αφού πρώτα δυναμώσει το σώμα του και διδαχτεί τις βασικές αρχές της τέχνης του κουνγκ φου. Θα ανέβει και η αυτοεκτίμησή του, αφού πρώτα διδαχτεί να θέτει στόχους, να προσπαθεί γι’ αυτούς, να τους πετυχαίνει και να αισθάνεται ικανό και σημαντικό. Βλέπουμε λοιπόν ότι είναι σημαντικό να ξέρουμε τι ζητάμε για τα παιδιά μας αλλά και από τα ίδια τα παιδιά μας. Επίσης σημαντικό είναι να μπορούμε ως γονείς να επιδεικνύουμε επιμονή, υπομονή και αφοσίωση, γιατί έτσι τα διδάσκουμε αξίες ανεκτίμητες. Ειδικά τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, που χάνουν εύκολα την αυτοσυγκέντρωσή τους, την προσοχή και την υπομονή τους μερικές φορές, πρέπει να τα υποστηρίζουμε όσο πιο πολύ μπορούμε. Ξεκινώντας το παιδί μας ένα άθλημα, είναι ενθουσιασμένο. Μετά τις πρώτες φορές όμως, μπορεί να το δούμε κουρασμένο, βαριεστημένο, να λέει: “μαμά, όλο τα ίδια κάνουμε, βαρέθηκα, ας ξεκινήσουμε ένα άλλο άθλημα, ας κάνουμε κάτι διαφορετικό”. Ναι, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ βαριούνται εύκολα. Σε οποιοδήποτε όμως άθλημα κι’ αν γραφτούν, σε οποιαδήποτε απόπειρα να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο, μετά από λίγο καιρό θα ξαναβαρεθούν, κι’ αυτό επειδή όταν ξεκινούν μια δραστηριότητα, πρέπει να επαναλάβουν πολλές φορές τα ίδια βασικά πράγματα πριν καταφέρουν να προχωρήσουν. Αν όμως τα ακούμε, τα λυπόμαστε και σταματάμε κάθε λίγο και λιγάκι κάθε τι που ξεκινούν, στο τέλος θα καταλήξουν να κάθονται σπίτι έχοντας απίστευτη συσσωρευμένη ενέργεια, κάνοντας όμως τίποτα.
Η άθληση είναι τόσο σημαντική σε πολλούς τομείς, βοηθάει τα παιδιά να γνωρίσουν το σώμα τους, να το διαχειρίζονται, να μάθουν τις δυνατότητές του. Η ένταξη σε έναν αθλητικό σύλλογο τα βοηθάει να κοινωνικοποιηθούν, να οριοθετήσουν τον εαυτό τους, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, να μάθουν να διαχειρίζονται την ήττα. Θα διδαχθούν το σημαντικό μάθημα της προσπάθειας, της σκληρής δουλειάς, της επιτυχίας και της αποτυχίας.
Πολλές φορές επίσης, σταματάμε τα παιδιά μας από μια δραστηριότητα επειδή φοβόμαστε τον ιδρώτα, τον πόνο, την κούραση. Τι πιο συγκινητικό από ένα παιδάκι που κλαίει και παρακαλάει τους γονείς του να μην το πάνε για προπόνηση επειδή πονάει και κουράζεται; Ή επειδή φοβάται μήπως δεν τα πάει καλά όπως τα άλλα παιδάκια; Δε λέω να αγνοήσουμε το συναίσθημα του παιδιού όταν μας λέει ότι δεν του αρέσει μια δραστηριότητα. Είναι πρωταρχικής σημασίας να του αρέσει αυτό που κάνει. Αλλά πρέπει να διερευνούμε τους λόγους της κούρασης, του πόνου και της αποτυχίας όταν αυτά εκδηλώνονται. Πρέπει ίσως να αναρρωτηθούμε μήπως απλά φοβόμαστε τις λέξεις, η αν το μόνο που θέλουμε είναι η άμεση ικανοποίηση των παιδιών μας. Άλλωστε, τι πετυχαίνει κανείς χωρίς προσπάθεια και κούραση; Ποιός έμαθε κάτι καινούργιο χωρίς να αφιερώσει χρόνο και κόπο; Ή είναι μόνο καλή η προσπάθεια που καταβάλλουμε για να μάθουμε να γράφουμε και να διαβάζουμε; Οφείλουμε να αφήνουμε τα παιδιά μας να δοκιμάζουν, να ρισκάρουν, να δυσκολεύονται στην πορεία επίτευξης ενός στόχου. Δεν πρέπει να τα υπερπροστατεύουμε για να μην αποτύχουν. Η μάθηση συντελείται μέσα από την προσπάθεια και θα πρέπει να δίνονται πάρα πολλές ευκαιρίες, ιδιαίτερα σε παιδιά με ΔΕΠ-Υ, για δράση, δοκιμή και επιτυχία, ακόμα και μέσα από πολλά λάθη.
Οπότε, πρέπει να επιδεικνύουμε ως γονείς σταθερότητα, υπομονή και αφοσίωση, όχι μόνο στη θεραπεία του παιδιού μας αλλά και σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς του, όπως ο αθλητισμός. Είναι ουσιαστική συμπαράσταση να συνεχίσουμε να το πηγαίνουμε στην προπόνησή του, όσο αρνητικό κι’ αν φαίνεται το ίδιο το παιδί μερικές φορές, γιατί εμείς γνωρίζουμε ότι γίνεται για το καλό του.
Μιλάμε λοιπόν για τα αθλήματα, και πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ να ασχολείται με τον αθλητισμό. Η προπόνηση το βάζει σε ένα πλαίσιο, του μαθαίνει να κινείται βάσει κανόνων, να δέχεται τους άλλους, να γίνεται το ίδιο αποδεκτό, να θέτει και να πετυχαίνει στόχους, να αποκτά την πολυπόθητη αυτοπεποίθηση.
Θα ακούσετε ή έχετε ακούσει ότι οι μαχητικές τέχνες είναι από τα καλύτερα αθλήματα που μπορείτε να επιλέξετε να ασχοληθεί το παιδί σας αν διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ. Σωστά. Γιατί όμως; Τι του μαθαίνει το κουνγκ φου;
Η προπόνηση στο κουνγκ φου είναι μια δραστηριότητα στην οποία το ενδιαφέρον του παιδιού ανεβαίνει με αυξανόμενους ρυθμούς. Η προπόνηση είναι πολύπλευρη και εστιάζει στην δύναμη, την ταχύτητα, την ισορροπία, το συντονισμό, την ευλιγισία, την αρμονία των κινήσεων. Ιδιαίτερα ένα πολύ πλούσιο σύστημα, όπως το σαολίν κουνγκ φου που εξασκώ, έχει ένα τεράστιο εύρος από το οποίο αντλώ ασκήσεις και τεχνικές οι οποίες κρατάνε ζωντανό το ενδιαφέρον των παιδιών.
Η εξάσκηση στο κουνγκ φου με τη βοήθεια ενός καλού προπονητή εστιάζει επίσης στη σωστή συμπεριφορά των αθλούμενων, προβάλλοντας το σεβασμό και την πειθαρχία. Οι ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας διδάσκουν στο παιδί να θέτει στόχους ρεαλιστικούς και εφικτούς που μπορούν να επιτευχθούν εύκολα και γρήγορα, οδηγώντας το σε ένα βίωμα επιτυχίας και διαμορφώνοντας έτσι τα κίνητρά του. Κατά τη διάρκεια της προπόνησης εντοπίζονται τα πλεονεκτήματα και τα χαρίσματα του παιδιού: αυτό δίνει στον προπονητή τη δυνατότητα να το επαινέσει, να προσελκύσει θετική προσοχή σε αυτό και να βελτιώσει τη σχέση του μαζί του. Τα συστήματα ανταμοιβής, που είναι τόσο σημαντικά για τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, λειτουργούν εδώ πολύ καλά: οι συνέπειες που ακολουθούν την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς είναι άμεσες, συχνές, πιο έντονες και ξεκάθαρες, έτσι βελτιώνεται η αυτεπίγνωση του παιδιού και η ικανότητα αυτορρύθμισης της συμπεριφοράς του.
Ενισχύοντας όλα τα παιδιά, αναγνωρίζοντας τα προτερήματα και την προσπάθειά τους, ο προπονητής παρέχει ισχυρά μέσα για τη διαμόρφωση θετικών μορφών συμπεριφοράς. Διδάσκει το σεβασμό στην ιδιαιτερότητα του ατόμου: αυτό σημαίνει την αναγνώρισή του, την αξιοποίηση των θετικών σημείων του κάθε παιδιού και την ενδυνάμωση των αδύνατων σημείων του. Με υπομονή, εξηγεί ξανά και ξανά κάθε άσκηση και την επαναλαμβάνει έως ότου γίνει κτήμα του παιδιού. Ξεκινώντας κάθε προπόνηση, υπενθυμίζει ότι δεν εγκαταλείπουμε την προσπάθεια, και διδάσκει ότι η προσπάθεια είναι η πιο σημαντική αρχή. Άλλωστε, κουνγκ φου σημαίνει χρόνος και ενέργεια, δηλαδή ο χρόνος που αφιερώνουμε και η ενέργεια που καταβάλλουμε ώστε να πετύχουμε ένα στόχο.
Προσωπικά στην προπόνηση χρησιμοποιώ επίσης ποικιλία διαδραστικών δραστηριοτήτων που αυξάνουν την αισθητηριακή διέγερση και θέτουν τον αθλητή σε εγρήγορση. Χρησιμοποιώ την αλληλοδιδακτική: δηλαδή, οι εμπειρότεροι αθλητές βοηθούν και ανατροφοδοτούν τους μικρότερους δίνοντάς τους κίνητρα να προχωρούν. Ο χώρος είναι λιτός και ειδικά διαμορφωμένος χωρίς περιττά ερεθίσματα. Φροντίζω να διατηρώ πάντα την οπτική επαφή με τους αθλητές και είμαι πάντα εκεί για να τους εμψυχώνω και να διατηρώ μια θετική διάθεση. Ως προπονητής έχω πλήρη επίγνωση ότι πρέπει να είμαι αυστηρός αλλά και ότι οι θετικές συνέπειες είναι πάντα πριν και πάνω από τις αρνητικές. Η ειλικρινής, θετική και δυνατή σχέση μεταξύ προπονητή και αθλητή είναι μια ουσιαστική βοήθεια στην πορεία ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ και είναι κάτι που μου έχει γίνει εξαιρετικά σαφές τα τελευταία χρόνια.
Το βίωμά μου ως προπονητής είναι ότι ο άνθρωπος έχει τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης και βελτίωσης. Ο δικός μου ρόλος είναι να βοηθήσω το παιδί μέσα από τον αθλητισμό, οπότε σας λέω ότι το σώμα μας έχει απεριόριστες ικανότητες και όλα, μα όλα τα παιδιά, μπορούν να επιτύχουν απίστευτα πράγματα. Πολλοί γονείς με πλησιάζουν και μου εμπιστεύονται ότι τα παιδιά τους με ΔΕΠ-Υ έχουν απορριφθεί ή τοποθετηθεί, τεχνηέντως, στο περιθώριο όταν προσπάθησαν να ξεκινήσουν μια άλλη αθλητική δραστηριότητα. Κι όμως! Οι ικανότητες των παιδιών σας μπορούν να σας εκπλήξουν, είτε είναι διαγνωσμένα με ΔΕΠ-Υ είτε όχι. Πιστεύω ότι η γυμναστική τα προετοιμάζει για τις μετέπειτα δυσκολίες της ζωής. Ιδιαίτερα τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ θα συναντήσουν στη ζωή τους ανθρώπους που θα τα απορρίψουν λόγω μιας δυσκολίας που θα αντιμετωπίσουν, λόγω μιας αδυναμίας τους, ή γενικά για αυτό που είναι. Δεν είναι χειρότερο να τα ευνουχίζουμε εμείς ως γονείς ή ως προπονητές από τόσο νωρίς λόγω μιας ιδιαιτερότητας όπως η ΔΕΠ-Υ;
Όλοι θέλουμε να μεγαλώσουμε παιδιά ανεξάρτητα, δυναμικά, με υψηλή αυτοεκτίμηση, ψυχική ανθεκτικότητα και συναισθηματική ισορροπία. Κι’ εγώ ως προπονητής το ίδιο θέλω για τους αθλητές μου, γι’ αυτό και προσπαθώ να έχω μια καλή συνεργασία με τους γονείς τους και τους ειδικούς με τους οποίους συνεργάζομαι για αυτόν τον κοινό σκοπό. Μια λέξη κλειδί, η αποδοχή, μας βοηθάει όλους να δουλεύουμε καλύτερα με τα παιδιά μας, να βελτιώνουμε την επικοινωνία μας και να εξελισσόμαστε. Αυτή η ασταμάτητη κίνηση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι πολύ χρήσιμη στον αθλητισμό. Όπως το σώμα, έτσι και το μυαλό, δεν έχει όρια, γι’ αυτό μη δέχεστε να βάζουν όρια στα παιδιά σας, ούτε να τα βάζετε εσείς, όσον αφορά τους ορίζοντες και τις δυνατότητές τους. Αγαπήστε τα, πιστέψτε τα, υποστηρίξτε τα, και όλα τα καλά θα έρθουν! ”
Ο κύριος Αθανασίου θα ήθελε να ευχαριστήσει το σωματείο ADHD Hellas για την πρόσκληση που του έγινε καθώς και τους αθλητές και γονείς που παρέστησαν στην ημερίδα.
Άθληση και παιδιά με ΔΕΠΥ Δεν είναι πάντα εύκολο τα παιδιά με ΔΕΠΥ να εμπλακούν…